بنای ارزشمند «رزیدانس حیدر غیایی» در خیابان سمیه تهران در آستانه تخریب قرار دارد.
هتل «رزیدانس حیدر غیایی»، معمار سرشناس ایرانی در خیابان سمیه پس از دهه‌ها کش و قوس به تیغ تخریبگران سپرده شده است. بنیاد مستضعفان این بنای ارزشمند را نیز سال‌ها پیش در لیست واگذاری‌های خود قرار داد تا زمینه‌ها را برای تخریب این بنا ایجاد کند.
هرچند قرار بود واگذاری این بنا به جهت بازسازی آن و ایجاد کاربری هتلی و تجاری باشد، فعالان میراث معماری معاصر تهران اکنون از قصد مالک برای تخریب هتل خبر می‌دهند. هتل رزیدانس با نام هتل رویال رزیدانس، هتل کارلتون یا اقامتگاه حیدر غیایی نیز شناخته می‌شود. این بنا دهه‌ها است که بخشی از تاریخ معماری تهران را در خیابان سمیه حفظ می‌کند و بخشی از میراث معماری معاصر شهر تهران محسوب می‌شود.
حیدر قلی‌خان غیایی شاملو، معمار و استاد دانشگاه، یادگارهای فراوانی برای شهر تهران برجای گذاشته که امروز وضعیت بیشتر آن‌ها نابه‌سامان است. حیدر قلی‌خان طراح و معمار ساختمان سنا، سینما مولن‌رژ و سینما رادیوسیتی است و آثارش تاثیر گسترده‌ای در میراث معماری شهر تهران داشته است؛ آثاری که امروزه بیشتر آن‌ها فراموش شدند یا برای تخریب به دست فراموشی سپرده شدند. در فاصله نه‌چندان زیادی از اثر معروف سینما رادیوسیتی در خیابان ولیعصر تهران، بنای هتل رزیدانس سال‌ها بود که در چشم کنجکاوان خودنمایی می‌کرد. هتل رزیدانس هرچند به‌اندازه دیگر آثار دفتر حیدر غیایی بین عموم شناخته شده نبود، توجه بسیاری از رهگذران خیابان سمیه را جلب می‌کرد؛ هتلی که به‌راحتی امکان بازسازی و حیات دوباره را داشت؛ اما این بار زمینه را برای تخریب یک اثر ارزشمند شهر تهران فراهم کرده‌اند.
باز هم مزایده‌های بنیاد مستضعفان!
بنیاد مستضعفان حدود ۱۰ سال پیش این بنا را به‌صورت ششدانگ به انضمام یک واحد تجاری به مساحت ۵۰ متر مربع به قیمت ۱۸ میلیارد تومان آگهی کرده بود. هتلی که حدود چهار دهه متروکه رها شده است، جزو املاک مصادره‌ای بود و از سوی دیگر در فهرست آثار ملی نیز ثبت نشده بود تا راه برای تخریب آن همیشه هموار باشد. نزدیک به یک دهه بعد از آن آگهی و چندبار تغییر مالکیت بنا، از مدتی پیش تحرکاتی در بنای این هتل آغاز شده بود؛ با این وجود مالک فعلی ادعا کرده بود که قصد بازسازی بنا را دارد. بازسازی‌ای که حالا بیم آن می‌رود که به تخریب کامل بنا منجر شود. با تخریب این هتل در تهران، یکی دیگر از آثار غیایی در تهران از بین می‌رود؛ اثری که حتی به‌صورت فنی و معماری مستندسازی نشده است تا حداقل اطلاعاتش برای آیندگان باقی بماند.
عکس: کالک‌استودیو، رامین بیرق‌دار
خط مقدم تخریب‌ها جلوتر آمده است
تخریب بناهای ارزشمند تهران سال‌ها است سروصدا زیادی برپا می‌کند؛ اما تیغ تخریبگران نیز هر بار برنده‌تر از قبل می‌شود. در سال‌های اخیر تلاش شده است تا اهمیت حوزه میراث معماری معاصر و مدرن شهر تهران برای افکار عمومی و به‌ویژه مدیران دولتی نشان داده شود؛ اما به نظر می‌رسد مدیرانی که به‌راحتی چشم بر تخریب آثار صفوی و قاجاری می‌بندند، از کنار تخریب این بناهای ارزشمند حتی راحت‌تر عبور می‌کنند. «سروش مهاجری»، پژوهشگر حوزه معماری درباره تخریب این هتل ارزشمند به کجارو می‌گوید:
بنای هتل کارلتون یا رزیدانس بخشی از هویت و نمادهای خیابان ثریا (سمیه) به شمار می‌رود. بنایی که بیش از ۴۰ سال متروکه بود؛ اما به‌قدری طراحی و معماری ارزشمندی دارد که همچنان توجه رهگذران را به خود جلب می‌کند. در شهر تهران معدود هتلی داریم که با استانداردهای جهانی ساخته شده باشد؛ اما این هتل نه‌تنها استاندارد بود که جزو انگشت‌شمار هتل‌هایی است که سابقه قابل اعتنایی دارد.
این پژوهشگر معماری، حیدرغیایی را یکی از معماران مهم کشور می‌داند و ادامه می‌دهد:
این بنا مربوط به یکی از معتبرترین دفاتر معماری کشور است. تعداد اندکی معمار مدرنیست درجه یک در کشور داشتیم؛ آثار ساخته شده توسط این معماران سرشناس نه‌تنها باید حفظ شوند که این بناها باید محلی برای ثبت تاریخ یک شهر و تاریخ معماری باشد. این بنا یکی از آثار عمومی غیایی بوده است و حالا تخریب بناهای عمومی معماران سرشناس، مرزهای جدیدی در تخریب ایجاد می‌کند و خط مقدم تخریب به‌قدری جلو آمده است که بنای شخصی‌ساز یک معمار معروف به‌راحتی زیر تیغ تخریب می‌رود.
مهاجری به بی‌تفاوتی نهادهای دولتی در حفظ بناهای ارزشمند نیز اشاره می‌کند و می‌گوید:
میراث فرهنگی تهران نیز بنای هتل را جزو بنای ارزشمند شناسایی کرده است؛ اما مطابق همیشه نه‌تنها ارزشمند شناختن یک بنا که حتی ثبت ملی آن ضمانت اجرایی ندارد و دست مالک برای تخریب باز است. این روزها نیز که زمزمه تخریب بنا شنیده شده است، میراث فرهنگی تهران هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. باید این را هم پرسید که این بنا در حال حاضر ۹ طبقه است؛ چه مجوزی برای ساخت دادند که ارزش تخریب این بنای ۹ طبقه را دارد؟
عکس: کالک‌استودیو، رامین بیرق‌دار
معماران کنار شهر و شهروند قرار بگیرند
سکوت معماران نیز سمت دیگر ماجرای تخریب بناهای ارزشمند کشور است. در حالی که لودر تخریب‌های مداوم به‌شکل‌های مختلف آثار ارزشمند معماری کشور را تخریب می‌کند؛ کمتر صدای اعتراضی از جامعه معماران شنیده می‌شود. جامعه معماران و برخی از معماران سرشناس امروز کشور توانایی جریان‌سازی برای جلوگیری از این اتفاقات را دارند؛ اما به نظر می‌رسد از یک سو برخی از آن‌ها با میراث معماری ناآشنا هستند و از سوی دیگر به‌دلایل منافع شخصی پای کار حفاظت از میراث معماری نمی‌آیند.
