مشاهده همه ویدئوهاتبلیغاتتبلیغات
کتابخانه اسکندریه مهد دانش جهان باستان بود که طی حوادثی مبهم از میان رفت و مورخان درباره مقصر اصلی این فاجعه بزرگ تاریخی همسخن نیستند.
زمانی که شعلههای آتش، کتابخانه اسکندریه در مصر، یعنی بزرگترین مخزن دانش بشری در جهان باستان را بلعید، بخشی از هویت تاریخ ناپدید شد. اینکه چه کسی این شعله را برافروخت، یکی از بحثبرانگیزترین سوالات تاریخ است؛ چراکه این کتابخانه حیاتیترین نهاد آموزشی و فرهنگی در کل تاریخ بشر محسوب میشد. این بنای باشکوه که مایه افتخار جهان باستان بود، چندین بار طعمه حریق شد و در سال ۴۸ پیش از میلاد، در نهایت در میان آتش یک جنگ داخلی گرفتار شد؛ اما آیا واقعا «ژولیوس سزار» (Julius Caesar)آن را سوزاند؟ یا شاید حتی حامیان خود کتابخانه این کار را کردند؟ (National Geographic)
جالب است بدانید که کتابخانه اسکندریه بهرغم قرارگیری در خاک مصر، در واقع دژی برای فرهنگ یونان باستان بود که اثری از آن باقی نمانده است؛ اما گزارشهای بهجامانده از آن دوران، با زبانی شاعرانه از معماری و محتویات خیرهکنندهاش تعریف کردهاند. این مجموعه به لطف نفوذ سهقرنی دودمان «بطلمیوسی» (Ptolemaic) در مصر، کاملا بر پایه تمدن یونانی شکل گرفته بود.
عکاس: نامشخص / en.wikipedia.orgمرکز علمی اسکندریه برای بیش از هزار سال همچون خورشیدی در جهان میدرخشید. هنوز مشخص نیست که ایده ساخت آن متعلق به نخستین فرعون از سلسله بطلمیوسی بود یا مشاورانش؛ اما او مصر را به قطب فرهنگ یونانی بدل کرد. اسکندریه که در سواحل مدیترانه بنا شد، در نهایت از هر لحاظ، از تجارت گرفته تا هنر و فلسفه، به دروازه ورود تمدن تبدیل شد.
در حدود سال ۲۹۵ پیش از میلاد، ماموریتی آغاز شد تا بزرگترین مجموعه نوشتههای جهان گردآوری شود. این حرکت اسکندریه را در نقشه جهان برجسته کرد. اگرچه فرعون موسس، افتتاح آن را ندید، جانشینان او بودجههای کلانی را صرف این پروژه کردند. ماموران سلطنتی جهان را برای یافتن نوشتهها جستوجو میکردند و توانستند آثار ارزشمندی مثل کتابخانه ارسطو و نسخههای اصلی نمایشنامههای مشهور یونانی را خریداری یا از روی آنها کپیبرداری کنند.
این کتابخانه اگرچه به داشتن تمام ادبیات یونان باستان معروف بود، آثاری از مراکز فرهنگی دیگر مثل سوریه، ایران و هند نیز داشت و با صدها هزار طومار پاپیروس، دانشمندان را برای کشف حقایق ریاضی، علمی و هنری به سوی خود میکشاند. شهرت آن به قدری بود که یک شعبه دیگر به نام «سراپیوم» (Serapeum) در معبدی در همان نزدیکی برایش ساخته شد. با این حال، در دوران یکی از بطلمیوسیان، به دلیل درگیریهای سیاسی، بسیاری از دانشمندان از آنجا اخراج شدند.
عکاس: نامشخص / www.thecollector.comکپی لینک
شعلههای آتش چگونه به جان کتابخانه افتاد؟
به نظر میرسد ناآرامیهای اجتماعی در مصر، پیشزمینه سقوط کتابخانه را فراهم کرد. در سال ۴۸ پیش از میلاد، بخشی از کتابخانه قربانی جنگ داخلی شد. در آن سال، ژولیوس سزار برای حمایت از متحد خود، «کلئوپاترا»، وارد جنگ شد.
رومیها برای اینکه مانع خروج کشتیهای دشمن از بندر شوند، کشتیها و اسکلهها را به آتش کشیدند. شعلهها به شهر سرایت کرد و به ساختمان کتابخانه رسید. منابع تاریخی درباره میزان خسارت همنظر نیستند؛ برخی مدعیاند کل کتابخانه سوخت؛ اما برخی دیگر میگویند حدود ۴۰,۰۰۰ طومار نابود شدند.
با این همه، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد بخشهایی از کتابخانه جان سالم به برده است؛ چراکه متون بعدی همچنان به فعالیت دانشمندان در آن مکان اشاره دارند؛ موضوعی که نشان میدهد اگر کتابخانه کاملا نابود شده بود، این فعالیتها ممکن نبود.
بسیاری از محققان بر این باورند که بقایای کتابخانه و دانشمندان آن، همگام با افول خود شهر اسکندریه، به تدریج و بر اثر بیتوجهی ضعیف شدند. اسکندریه که زمانی کانون دانش بود، تحت سلطه رومیان قرار گرفت و حاکمان رومی ظاهرا این گنجینه علمی را نادیده گرفتند.
هرچند کتابخانه اصلی رو به زوال بود، شعبه دوم آن یعنی سراپیوم پابرجا ماند؛ البته آن هم سرنوشت تلخی داشت. با گسترش مسیحیت در امپراتوری روم، حاکمان مسیحی شروع به مبارزه با نمادهایی کردند که آنها را بتپرستی میدانستند. در سال ۳۹۱ میلادی، در پی درگیری میان دانشمندان و مسیحیان، ساختمان سراپیوم مورد هجوم قرار گرفت و ویران شد.
امروزه بحث بر سر اینکه چه کسی و چرا کتابخانه را نابود کرد، همچنان داغ است. این ماجرا مانند معمای قتلی با چندین مظنون است که هنوز هم احساسات عدهای را جریحهدار میکند. برخی مسیحیان قرن چهارم را مقصر میدانند و برخی دیگر انگشت اتهام را به سمت فتوحات بعدی میگیرند.
مسلم است که با گذشت زمان، حتی نام و نشان بنای عظیم کتابخانه اسکندریه از یادها نرفت. امروزه این بنا نمادی از بزرگترین حسرتهای تاریخی است؛ زخمی که بابت از دست رفتن همیشگی آن حجم عظیم از دانش باستان، هنوز هم التیام نیافته است.
به نظر شما کدام عامل بیشترین نقش را در نابودی این میراث بشری داشته است؟ جنگ، تعصب یا بیتوجهی؟ دیدگاه خود را برای ما و مخاطبان دیگر کجارو بنویسید.
منبع عکس کاور: vocal.media، عکاس: نامشخص
معجزه آتش در قدیمیترین کتابخانه جهان؛ تاریخی که در آتش پخته شدمطالعه '323 روز قبل
هفت کتابخانه جهان در فهرست میراث یونسکو؛ خفاشهای نگهبان و کتابهای زنجیرشده!مطالعه '427 روز قبل
مقاله رو دوست داشتی؟لایکنظرت چیه؟ارسال نظربوکمارکاشتراکگذاری
نیلوفر انساندنبال کردن