گردشگری بی‌مسئولیت؛ از تورهای میلیونى هالووین تا آسیب به قله اسطوره‌ای ایران
مشاهده همه ویدئو‌هاتبلیغاتتبلیغاتدر شب هالووین، کمپ‌های شبانه در جنگل‌های شمال برگزار شدند؛ اما پشت این دورهمی‌های پرهیاهو، گردشگران رد زباله و آسیب به طبیعت را از خود باقی می‌گذارند.هالووین دیگر یک دورهمی با لباس‌ها و خوراکی‌های ترسناک نیست، به مناسبت هالووین تورهایی در جنگل‌های مازندران و گیلان برگزار شده است. ماجرای واقعا ترسناک اینجاست که مشخص نیست گردشگران پس از گرفتن عکس و فیلم، چه بر سر طبیعت می‌آورند؛ همان طبیعتی که همین حالا هم زیر فشار گردشگری غیرمسئولانه زخم خورده و کم‌جان است. این رفتار گردشگران از دماوند تا جنگل‌های هیرکانی، ردپایی جز تولید زباله، آسیب رساندن به درختان و خاک چیزی باقی نمی‌گذارد.
تورهای شبانه هالووین در دل جنگل، بدون مجوز برگزار می‌شود؛ قیمتشان هم از ۸ تا ۳۰ میلیون تومان متغییر است. برخی در جنگل می‌مانند و از برخی دیگر در اقامتگاه‌ها با خوراکی‌های هالووینی و گریم‌های ترسناک پذیرایی می‌شود. این سفرهای کوتاه‌مدت در هر مناسبتی، به نقاط مختلف ایران گسترش پیدا کرده است و بسیاری از گردشگران هم نمی‌‌دانند در مواجهه با مقاصد گردشگری چه رفتاری باید داشته باشند.
از سوی دیگر کوه دماوند نماد اسطوره‌ای ایران هم این روزها تحت فشار حضور بی‌ضابطه گردشگران و کوهنوردان آسیب‌پذیر شده است. این وضعیت به اندازه‌ای نگران‌کننده است که مسئولان میراث طبیعی اعلام کرده‌اند که شرایط فعلی، مانعی جدی در مسیر ثبت جهانی پرونده دماوند در یونسکو محسوب می‌شود.
«محمود سخت‌باز»، مدرس و فعال اکوتوریسم برای بررسی رفتار برخی از گردشگران و برگزاری جشن در طبیعت به «کجارو»، توضیح داد:
تورگردانان و راهنمایان گردشگری نقش بسیار مهمی دارند؛ آنان می‌توانند با ایجاد ارتباط موثر با گردشگران، مفاهیم و ارزش‌هایی را که برای آنان ناآشنا هست را توضیح دهند. اگر تور لیدرها تنها به منافع شخصی یا سازمانی خود توجه نکنند و مسئولیتپذیر باشند، می‌توانند تاثیر چشمگیری در ترویج فرهنگ سفر مسئولانه و حفظ محیط‌زیست داشته باشند. به باور من ریشه اصلی مشکل در کمبود آموزش است.او ادامه می‌دهد:
ما هنوز به‌درستی درک نکرده‌ایم که در اطرافمان چه می‌گذرد. اغلب تنها زمانی که به سفر می‌رویم، به دنبال شادی و لذت شخصی خود هستیم و ناخودآگاه موجب بروز ناهنجاری‌هایی در محیط طبیعی یا محیط اجتماعی مقصد می‌شویم؛ اما این ناهنجاری‌ها را می‌توان با آموزش صحیح و آگاهی‌رسانی برطرف کرد.این مدرس اکوتوریسم با انتقاد نسبت به رفتار برخی از مردم و گردشگران، می‌گوید:
بی‌تفاوتی مردم، یکی از بزرگترین مشکلات است. نمی‌دانم چرا بسیاری احساس نمی‌کنند که این وطن و طبیعتش به خودشان تعلق دارد و میراث آن برای نسل‌های آینده است. این وطن، زمین و منابعش، پاره‌ای از وجود ما است. در بسیاری از مواقع، تورگردانان، سازمان‌ها یا بوم‌گردی‌هایی که در طبیعت منزلی احداث می‌کنند، بیشتر به منافع شخصی خود فکر می‌کنند. کاش می‌توانستیم منافع جمع را بر منافع فرد را ترجیح دهیم و مسئولانه‌تر عمل کنیم. از طرف دیگر، لیدرها و سرپرست گروه‌ها مسئولیت بسیار مهمی دارند و علاوه بر آن، هر شخص نیز باید مسئولیتپذیر باشد. کپی لینکتفاوت فرهنگ کوهنوردی در ایران و جهانسخت‌باز با مقایسه رفتار کوهنوردان در ایران و در جهان، بیان می‌کند:
در کشورهای دیگر، نحوه مدیریت گردشگران بسیار متفاوت است؛ برای مثال وقتی کوهنوردان به کوه کلیمانجارو سفر می‌کنند، شرایط به هیچ وجه شبیه اینجا نیست. در ایران ورود ۵۰۰ نفر می‌تواند تخریب ایجاد کند، هنجارها را زیر پا بگذارد، پوشش گیاهی منطقه را آسیب بزند و به محل زیست حیات‌وحش آسیب وارد کنند یا نحوه زندگی آن‌ها را تغییر دهد. به عنوان مثال، هنگام ورود به کلیمانجارو، از هر نفر ۲۰۰ دلار دریافت می‌شود؛ اما برای جمع‌آوری زباله کوهنوردان مسئولی وجود ندارد و هر کسی مسئول جمع‌آوری زباله خودش است. کوهنوردانی که به قله دماوند می‌روند، حتی اگر کنسرو و نوشیدنی همراه داشته باشند، اغلب قوطی‌ها و زباله‌هایشان را در طبیعت رها می‌کنند.او درباره اهمیت رفتار و مسئولیت‌پذیری کوهنوردان و آسیب کمتر به کوه دماوند، توضیح داد:
فدراسیون کوهنوردی و مسئولان در حوزه گردشگری می‌توانند با دریافت مبالغی از هر نفر، این مسیر را ساماندهی و نظافت کند. در حال حاضر، هر تور لیدری بسته به سلیقه خودش و برای جذب مشتری بیشتر هر طوری که بخواهد رفتار می‌کند و این وضعیت باعث ناهماهنگی و آسیب به محیط‌زیست می‌شود. بهتر است فعالیت‌ها و رفتارهای کوهنوردان و گردشگران تحت نظارت یک سازمان مسئول انجام شود. در برخی از مواقع وسایل ارتباط جمعی توانستند این موضوع را به اطلاع گردشگران برسانند؛ اما در مقابل، برنامه‌ای گسترده و موثر هم برای تبلیغ گردشگری مسئولانه در کشور دیده نمی‌شود و کمتر اقدامی برای آگاه‌سازی مردم صورت می‌گیرد.کپی لینکجنگل‌هایی که از سلبریتی‌ها و بلاگرها زخم می‌خورندبرخی دیگر از گردشگران توصیه‌های بلاگرها را در اینستاگرام و یوتیوب دنبال می‌کنند و در طبیعت پیاده‌سازی می‌کنند؛ بدون اینکه به طبیعت آسیب نرسانند. این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان، به‌دنبال توسعه فضای گردشگری هستند؛ اما با این میزان از تخریب مواجه نیستند.
«حامد ابوالقاسمی»، مدیرعامل گروه دوستداران طبیعت رفسنجان، درباره رفتار گردشگران نسبت به طبیعت، به «کجارو» می‌گوید:
با افزایش چشمگیر جمعیت انسانی بهره‌برداری از منابع طبیعی هم افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین جمعیت انسان برای پاسخ به انواع نیازهای خود چه مادی و چه معنوی ناچار است تا از منابع طبیعی استفاده کند. گردشگری هم می‌تواند یکی از همین اشکال استفاده بشر از طبیعت باشد. نه می‌توانیم بی‌توجه به طبیعت رفتار کنیم، نه می‌توانیم استفاده از منابع طبیعی را ممنوع یا محدود کنیم.او درباره اهمیت توسعه گردشگری پایدار، ادامه می‌دهد:
اگر شکل استفاده ما از طبیعت ناپایدار باشد، نتیجه‌اش تخریب منابع طبیعی خواهد بود؛ به‌ویژه زمانی..
